Η σπονδυλοαρθρίτιδα αποτελεί έναν γενικό όρο που περιγράφει μια ομάδα χρόνιων φλεγμονωδών νοσημάτων που προσβάλλουν κυρίως τη σπονδυλική στήλη και τις αρθρώσεις της. Η συγκεκριμένη πάθηση ανήκει στις ρευματολογικές ασθένειες και εκδηλώνεται με επίμονο πόνο και δυσκαμψία, που συχνά επηρεάζουν την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής του πάσχοντα. Η σπονδυλοαρθρίτιδα, ή αλλιώς σπονδυλίτιδα, μπορεί να αφορά είτε φλεγμονώδεις (ανοσολογικής αιτιολογίας) είτε εκφυλιστικές (μη ρευματολογικής) μορφές της νόσου.
Τι είναι η σπονδυλοαρθρίτιδα;
Η σπονδυλοαρθρίτιδα είναι μια παθολογική κατάσταση ρευματολογικής φύσεως κατά την οποία εκδηλώνεται φλεγμονή στις αρθρώσεις που ενώνουν τους σπονδύλους μεταξύ τους, αλλά και σε σημεία όπως οι ιερολαγόνιες αρθρώσεις — εκεί όπου η λεκάνη συναντά τη σπονδυλική στήλη. Στη ρευματολογική εκδοχή της νόσου, το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στα αρθρικά κύτταρα, προκαλώντας φλεγμονή χωρίς σαφή εξωτερικό ερέθισμα. Αυτή η «λανθασμένη επίθεση» είναι αποτέλεσμα άγνωστων αιτίων, ωστόσο υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις για την εμπλοκή γενετικών παραγόντων. Μάλιστα, έχει διαπιστωθεί ότι άτομα που φέρουν το γονίδιο HLA-B27 έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα — την πιο χαρακτηριστική μορφή φλεγμονώδους σπονδυλοαρθρίτιδας.
Υπάρχει, ωστόσο, και η εκφυλιστική μορφή της σπονδυλοαρθρίτιδας, η οποία δεν σχετίζεται με αυτοάνοσες διεργασίες αλλά με την φθορά της σπονδυλικής στήλης λόγω της παρόδου του χρόνου. Σε αυτή την περίπτωση, η φυσιολογική γήρανση των δίσκων και των μικρών αρθρώσεων της σπονδυλικής στήλης οδηγεί σε αλλοιώσεις, όπως η δημιουργία οστεοφύτων, η στένωση του σπονδυλικού σωλήνα και, τελικά, η αστάθεια των σπονδύλων.
Συμπτώματα που προκαλεί η σπονδυλοαρθρίτιδα
Το πιο χαρακτηριστικό και συχνό σύμπτωμα που προκαλεί η σπονδυλοαρθρίτιδα είναι η δυσκαμψία, ιδιαίτερα το πρωί ή έπειτα από περιόδους ακινησίας. Αυτή η πρωινή δυσκαμψία μπορεί να διαρκεί από μισή ώρα έως αρκετές ώρες, αλλά βελτιώνεται με τη σωματική δραστηριότητα. Ο πόνος εντοπίζεται κυρίως στην οσφυϊκή χώρα (μέση), αλλά μπορεί να αφορά και άλλες περιοχές, όπως τον αυχένα ή το θωρακικό τμήμα της σπονδυλικής στήλης. Εάν η φλεγμονή εντοπίζεται στις ιερολαγόνιες αρθρώσεις, τότε ο ασθενής βιώνει έναν βαθύ, εσωτερικό πόνο στη λεκάνη ή στους γλουτούς, που συχνά ακτινοβολεί προς τους μηρούς.
Με την πάροδο του χρόνου και την ελλείψει θεραπευτικής παρέμβασης, η φλεγμονή μπορεί να προκαλέσει τη σταδιακή ένωση (αγκύλωση) των σπονδύλων, περιορίζοντας τη φυσιολογική κινητικότητα και αλλοιώνοντας τη στάση του σώματος. Σε προχωρημένα στάδια, η πίεση των νεύρων που διέρχονται από τη σπονδυλική στήλη μπορεί να οδηγήσει σε νευρολογικά συμπτώματα όπως μούδιασμα, μυϊκή αδυναμία ή ακόμα και παραλύσεις.
Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν και εξωαρθρικές εκδηλώσεις, όπως πόνο στη φτέρνα, πόνο στο στήθος κατά την αναπνοή ή φλεγμονές σε άλλες περιοχές όπως τα μάτια (ραγοειδίτιδα). Η παρουσία τέτοιων συμπτωμάτων πρέπει να σημάνει «συναγερμό» και να οδηγήσει σε έγκαιρη ιατρική εκτίμηση.
Διάγνωση
Η διάγνωση βασίζεται σε ένα συνδυασμό από ιατρικό ιστορικό, κλινική εξέταση και παρακλινικές εξετάσεις. Ο γιατρός θα διερευνήσει αν ο πόνος είναι χρόνιος, αν βελτιώνεται με την κίνηση, αν υπάρχει ιστορικό φλεγμονωδών παθήσεων στο οικογενειακό περιβάλλον και αν συνυπάρχουν άλλα συμπτώματα.
Οι ακτινογραφίες αποτελούν το αρχικό διαγνωστικό βήμα, ενώ η μαγνητική τομογραφία μπορεί να ανιχνεύσει πρώιμες φλεγμονώδεις αλλοιώσεις που δεν είναι ακόμα ορατές στις απλές ακτινογραφίες. Παράλληλα, αιματολογικές εξετάσεις βοηθούν στην αναζήτηση δεικτών φλεγμονής αλλά και ειδικών γενετικών χαρακτηριστικών, όπως το γονίδιο HLA-B27.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ειδικές διαγνωστικές μέθοδοι, όπως οι επισκληρίδιες εγχύσεις ή οι διηθήσεις αρθρώσεων, μπορεί να εφαρμοστούν για να εντοπιστεί το επώδυνο σημείο ή να εκτιμηθεί η ανταπόκριση στη θεραπεία.
Επιλογές θεραπείας για τη σπονδυλοαρθρίτιδα
Η αντιμετώπιση της σπονδυλοαρθρίτιδας εξαρτάται από τη μορφή, τη βαρύτητα και τη διάρκεια των συμπτωμάτων. Στα πρώιμα και ήπια στάδια, οι συντηρητικές μέθοδοι έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Η σωστή κινησιοθεραπεία, υπό την καθοδήγηση φυσικοθεραπευτή, βοηθά στη διατήρηση της κινητικότητας και της σταθερότητας της σπονδυλικής στήλης. Η τακτική άσκηση, ειδικά το κολύμπι και το περπάτημα, ενισχύουν τους μύες και μειώνουν την αίσθηση δυσκαμψίας. Τα αναλγητικά και τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα τέλος ανακουφίζουν τον πόνο και ελέγχουν τη φλεγμονή.
Για πιο σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να εφαρμοστούν ειδικές επεμβατικές θεραπείες, όπως:
- Επισκληρίδιες περινευρικές εγχύσεις όπου φαρμακευτικές ουσίες (συνήθως αναισθητικά και στεροειδή) χορηγούνται με ακρίβεια στο σημείο της φλεγμονής, με στόχο την ανακούφιση από τον πόνο και τον περιορισμό της φλεγμονής.
- Διήθηση ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων, η οποία είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη όταν εντοπίζεται πόνος στις μικρές αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης.
- Διήθηση ή απονεύρωση των ιερολαγονίων αρθρώσεων, στις περιπτώσεις που αυτές ευθύνονται για τα επίμονα συμπτώματα.
Η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων που προκαλεί η σπονδυλοαρθρίτιδα και η έναρξη κατάλληλης αγωγής είναι αναγκαίες προκειμένου να προληφθούν τυχόν καθηλωτικά συμπτώματα. Όσο πιο νωρίς τεθεί η διάγνωση, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να αποφευχθεί οποιαδήποτε μόνιμη βλάβη και να διατηρηθεί η ποιότητα ζωής. Γι’ αυτό, η ανεξήγητη δυσκαμψία στη μέση ή στον αυχένα, ιδιαίτερα αν συνοδεύεται από πόνο τις πρωινές ώρες, δεν πρέπει να αγνοείται.
Ακόμη και όταν η πάθηση έχει προχωρήσει, υπάρχουν άκρως αξιόλογες επιλογές για την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Ο Νευροχειρουργός Σπονδυλικής Στήλης Δρ. Παναγιώτης Κυριακόγγονας μπορεί να προτείνει τις κατάλληλες θεραπευτικές μεθόδους για τη βελτίωση των συμπτωμάτων που προκαλεί η σπονδυλοαρθρίτιδα και τη διαφύλαξη της κινητικότητας και της ποιότητας ζωής.